دوران نوجوانی همراه با تغییرات فیزیکی و روانی در نوجوانان است و همین تغییرات منشأ بروز رفتار‌هایی است که به عنوان ویژگی‌های این دوره شناخته می‌شوند.
الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ «بچه‌ای که تا دیروز مثل بره رام بوده، حالا تو روی من وایمیسته و جواب پدرشو می‌ده. اصلا نمیشه باهاش حرف زد. حرف هم که بزنی میره تو اتاقش درو محکم می‌بنده. مدام گوشی دستشه. یا تو مجازی می‌چرخه، یا آهنگ گوش می‌ده، یا با دوستاش حرف می‌زنه.». این گلایه ها، برای اغلب آن‌ها که نوجوان دور و برشان دارند، آشناست.
تغییرات رفتاری در این گروه‌های سنی آن قدر شدید است که با خودمان فکر می‌کنیم نکند فضایی‌ها در آن‌ها حلول کرده‌اند؟! آیا این موجود پرخاشگر، با آن صدای دورگه شده و آن جوش‌های قرمز بزرگ روی گونه و پیشانی اش، همان کودک دوست داشتنی و بامزه‌ای است که با شیرین زبانی دل پدربزرگ و مادربزرگ و خاله و عمویش را برده بود؟
بهترین جواب شاید هم بله باشد و هم خیر. مثل کرمی که از پیله خودش درآمده باشد، آن کودک خواستنی دیروز حالا وارد دوره جدیدی از زندگی اش شده است و دیگر با فرمول‌های گذشته نمی‌توان با او ارتباط برقرار کرد. ما در این مطلب نگاهی به مهم‌ترین دلایل چالش‌های کلامی که نوجوانان در ارتباط با اطرافیان خود دارند انداخته‌ایم و با کمک حسین جانعلی پور روان شناس کودک و نوجوان سعی کرده‌ایم توصیه‌های مؤثر برای بهبود این چالش‌ها ارائه دهیم.
چرا ارتباط با نوجوانان امروزه سخت است؟
دوران نوجوانی که مصادف با دوران بلوغ است به بازه زمانی بعد از دوران کودکی و قبل از دوره جوانی گفته می‌شود. این دوران همراه با تغییرات فیزیکی و روانی در نوجوانان است و همین تغییرات منشأ بروز رفتار‌هایی است که به عنوان ویژگی‌های این دوره شناخته می‌شوند.
اختلاف بین نوجوانان و خانواده هایشان همیشه وجود داشته‌اند، اما شتاب بالای تغییرات تکنولوژی‌های ارتباطی در سال‌های اخیر، این اختلافات را پیچیده‌تر از هر زمان دیگری کرده است. فضای مجازی در عین حال که می‌تواند نقشی مثبت در زمینه دسترسی نوجوانان به آموزش داشته باشد، تأثیراتی مخرب هم دارد. متاسفانه امروز نوجوانان به صورتی کنترل نشده به محتوا‌های خشونت آمیز و جنسی که مناسب سنشان نیست، در فضای مجازی دسترسی دارند.
ارزش‌های گروه‌های همسالان
تأثیر گروه همسالان بر نوجوانان نیز مانند شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مثبت یا منفی باشد. ایجاد ارتباطات مبتنی بر تمایلات جنسی یکی از مواردی است که در بین گروه نوجوانان به عنوان ارزش شناخته می‌شود. درحالی که دوره نوجوانی با بلوغ جنسی همراه است و لازمه ورود به این دوران کسب اطلاعات صحیح و به صورت سالم از طریق والدین است، بسیاری از پدران و مادران یا به دلیل فرهنگ غلطی که با آن بزرگ شده‌اند یا به این دلیل که نمی‌دانند چگونه باید مسائل جنسی را به فرزندشان آموزش دهند، از این واقعیت فرار می‌کنند. در نتیجه نوجوانان پاسخ کنجکاوی هایشان را از طریق گروه همسالان خود جست‌و‌جو می‌کنند.
نداشتن مهارت‌های ارتباطی
یکی از شکایت‌های معمول والدین به ویژه مادران از نوجوان‌ها و به ویژه در دختران درباره افسردگی فرزندشان است. این در مورد نوجوانانی که شخصیتی درون گرا دارند شدیدتر هم می‌تواند باشد. در این سن نوجوانان معمولا از پدر و مادر فاصله می‌گیرند و دوست دارند بیشتر وقتشان را در اتاقشان بگذرانند. خیلی از اولیا به دلیل نگرانی از آسیب دیدن نوجوانشان، از اینکه بچه هایشان به اصطلاح خانگی هستند و بیرون نمی‌روند خوشحال می‌شوند.
درحالی که این از دید روان شناسی یک معضل است. چون توانایی ایجاد ارتباطات اجتماعی، یک مهارت ضروری و مفید برای زندگی افراد در جامعه است. زورگویی یا مورد ظلم قرار گرفتن یکی از نتایج نداشتن این مهارت‌ها در نوجوانان است. چه در نوجوانانی که قلدری می‌کنند و چه در آن‌هایی که تحت تأثیر زورگویی همسالانشان قرار می‌گیرند، عزت نفس می‌تواند آسیب ببیند.
الگو‌های خاص شبکه‌های اجتماعی
شبکه‌های اجتماعی این روز‌ها الگو‌های خاصی را در بین نوجوانان ترویج می‌کنند که خود به چالش‌های نوجوانان با اطرافیانشان دامن می‌زند. مصرف‌الکل، دخانیات و مواد مخدری مانند گل یکی از این الگو‌ها هستند. مسائلی مانند لاغری یا چاقی نیز جزو این موارد هستند که بیشتر از همه دختران را با چالش‌های جدی روبه رو می‌کنند. دختران بیشتر از پسران الگو‌های زیبایی ارائه شده در رسانه‌ها را می‌پذیرند و حتی نسبت به مقادیر اندک اضافه یا کمبود وزنشان حساس هستند.
افت تحصیلی
افت تحصیلی در دوران نوجوانی بسیار معمول است. بسیاری از نوجوانان به دلیل تغییرات ظاهری و رفتاری و در مخالفت با بزرگ سالان درس خواندن را کار بی اهمیتی می‌دانند و آن را کنار می‌گذارند. از آنجایی که توجه و تمرکز آن‌ها بر موضوعات دیگری مانند شبکه‌های مجازی و ارتباط با جنس مخالف معطوف می‌شود، تلاش چندانی برای درس خواندن نمی‌کنند، بنابراین دچار افت تحصیلی و کاهش چشمگیر نمرات می‌شوند.
این موضوع خود می‌تواند به مهم‌ترین چالش نوجوانان با والدینشان منجر شود، اما اغلب هر چه فشار والدین بیشتر می‌شود نوجوان نیز سرسختی بیشتری نشان می‌دهد. از سویی در بسیاری از مواقع هدایت تحصیلی درستی نیز در این دوره صورت نمی‌گیرد و بسیاری از نوجوانان که احساس بلاتکلیفی می‌کنند وارد رشته‌هایی می‌شوند که به آن‌ها علاقه ندارند یا این رشته‌ها بازار کاری در آینده ندارند.
توصیه‌هایی برای ارتباط بهتر با نوجوانان
همان طور که گفته شد تغییرات هورمونی و جسمی، تغییر نگرش نسبت به خود و اطرافیان، تلاش برای اثبات خود و رهایی از دوران کودکی از جمله مهم‌ترین دلایلی هستند که به چالش‌های کلامی بین نوجوانان و خانواده هایشان دامن می‌زنند. به عنوان پدر و مادر یا هر فرد دیگری در اجتماع که دوروبرتان نوجوان دارید، با رعایت نکات زیر می‌توانید ارتباط مؤثری با او برقرار کنید و از چالش‌های کلامی پیشگیری کنید.
دستوری حرف نزنید: دستوری حرف زدن آن هم با صدای بلند باعث واکنش نوجوان و بی اعتنا شدن او می‌شود. با نوجوان با صدای آرام صحبت کنید تا او شما را در کنار خود ببیند، نه در مقابل خود.
اول نکات مثبت رفتاری اش را بگویید و او را تحسین و تأیید کنید: با این کار اعتماد به نفس او را تقویت می‌کنید و باعث می‌شوید او نسبت به انجام کار‌های خوب تشویق شود.
نصیحت نکنید و به جای آن شنونده خوبی باشید: این یعنی به نظرات او احترام بگذارید. نوجوان شما باید احساس کند که به خوبی شنیده و درک می‌شود. در غیر این صورت حالت تدافعی می‌گیرد و نگرانی هایش را با شما به درمیان نمی‌گذارد.
با او مهربان باشید و از توهین، تحقیر و قضاوت وی بپرهیزید: توهین به طرف مقابل، در هر سنی باشد، باعث می‌شود که حرف هایتان شنیده نشود.
احساسات و تجربه‌های او را به رسمیت بشناسید و مسخره اش نکنید: این کار باعث می‌شود نوجوان نیز احساسات خود را بپذیرد و احساس امنیت کند. برای نمونه، می‌توانید بگویید: «قابل درک است که در حال حاضر عصبانی باشی، یا می‌دانم که الان استرس داری. من هم اگر جای تو بودم ممکن بود همین حس را داشته باشم. بیا با هم ببینیم چه کار می‌توانیم بکنیم که آن را حل کنیم.»
نوجوان را با همسالانش یا هرکس دیگری مقایسه نکنید: با این کار فقط او را سرخورده می‌کنید و به عزت نفسش آسیب می‌زنید. یادمان باشد که هر شخصی ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود را دارد.
زمان مناسبی را برای صحبت کردن با نوجوان پیدا کنید: بهتر است از قبل زمانی را با او هماهنگ کنید. حتی می‌توانید به جایی مثل رستوران، کافی شاپ یا پارک بروید تا فضای مناسبی برای صحبت بینتان ایجاد شود.
نوجوان را در تصمیم گیری‌ها مشارکت بدهید: با نظر خواستن از نوجوان و مشارکت دادنش در تصمیم گیری‌ها اعتماد به نفس را در او تقویت می‌کنید و به رشد هویت مستقلش کمک می‌کنید.
زبان بدنتان گرم، صمیمی و همدلانه باشد: حفظ ارتباط چشمی، تکان دادن سر به نشانه تأیید، نگاه نگران یا لبخند تشویقگر، همگی نکات ریزی هستند که معنی شان این است که شما دارید به نوجوانتان توجه می‌کنید. باید نوجوان احساس کند شما حضور دارید و به شنیدن حرف هایش علاقه دارید. این طوری حتی بدون استفاده از کلمات، می‌توانید به نوجوان نشان دهید که آنچه می‌گوید برای شما مهم است.
در مورد اختلاف نظر‌ها با خون سردی صحبت کنید: اختلاف نظر حتی در سالم‌ترین روابط وجود دارد، اما مهم است که در هنگام بیان این اختلافات با لحنی مهربان، خون سرد و به دور از سرزنش صحبت کنید. به دیدگاه و احساس نوجوان حتی اگر با آن موافق نیستید احترام بگذارید تا او هم همین را از شما یاد بگیرد و فضای امنی برای گفت‌و‌گو و تبادل نظر ایجاد شود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
